Về cơ bản học luận đoán BTTB kết hợp can chi và cung vị, phân thể dụng, đi tìm dụng thần, có thể chia thành hai cấp độ chính luận đoán theo công thức và luận đoán theo đặc thù can chi của bát tự
A – Cấp 1: luận đoán theo công thức.
Ở cấp này thường quy tính chất can chi về các quan hệ sinh khắc chế hóa. Cấp này lại có thể phân thành 3 mức độ từ đơn giản đến phức tạp như sau:
1 – cân bằng vượng suy: đây là phương pháp mới được phát triển, nhiều nhà nghiên cứu cho rằng phương pháp này chỉ được hình thành cuối đời nhà Thanh. Phương pháp này quy ngược 10 thần về ngũ hành lục thân để đoán. Ưu điểm dễ học, dễ nhập môn, nhược điểm tính chính xác hạn chế, có thể đúng với một số vận hạn nhưng không thể phân định được thứ tầng của mệnh cục.
2 – sử dụng bát cách và ngoại cách: phương pháp này có nhiều điểm chung với phương pháp 1, nhưng các tính chất của thập thần được khai triển.Bắt đầu có khả năng phân định thứ tầng mệnh cục. Phương pháp này khá lâu đời, nhưng tôi chưa tìm được tài liệu cho thấy chính xác có từ thời nào.
Có người cho rằng xuất hiện ngay từ khi Từ Tử Bình hoàn thiện bát tự, có người cho rằng là sau.
3 – sử dụng khí thế của bát tự: về nguồn gốc phương pháp này có sự tranh cãi, có người cho rằng mới, lại có người cho rằng đây mới là phương pháp nguyên thủy của bát tự.
Khí thế từ nguyệt lệnh sẽ luân chuyển trong bát tự, tương tác với các cung vị và can chi, thế tốt thì thuận dụng, thế xấu thì nghịch dụng.
B – Cấp độ 2: Luận đoán theo đặc thù can chi
Phương pháp này cũng sử dụng các tính chất của âm dương ngũ hành, nhưng tùy từng thiên can lại có những đặc thù riêng, phải thay đổi theo đặc thù ấy, đôi khi lại khác biệt hoàn toàn với phương pháp công thức.
Ví dụ: can Giáp và can Ất tuy cùng là mộc, nhưng dương mộc và âm mộc tùy tình huống, từ môi trường lại phát triển khác nhau, dương mộc sợ thủy mộc mạnh, thường thích Bính hỏa, âm mộc lại không sợ kim.
Tác phẩm nổi tiếng có Cùng Thông bảo giám. Và nhiều sách khác, tuy không tách ra như tài liệu riêng biệt nhưng ngầm sử dụng nội dung của cấp độ này dùng kết hợp bên cạnh cấp độ 1.
